Το ελεύθερο παιχνίδι και η οικογενειακή συνομιλία στο σπίτι σχετίζονται άμεσα με την ανάπτυξη του εγκεφάλου και των γνωστικών ικανοτήτων στα παιδιά.
Για την σημαντική, θετική επίδραση της πρόωρης μητρικής λεκτικής έκφρασης στα βρέφη και στα νήπια μιλάνε πολλές τελευταίες έρευνες, οι οποίες επιβεβαιώνουν τις ήδη υπάρχουσες των τελευταίων δεκαετιών.1
Κουβέντες λέμε… μα με τι ποιότητα;
Αποτελέσματα πολλαπλών ερευνών αποδεικνύουν πως η συνομιλία μεταξύ ενήλικα και παιδιού αλλάζει τον εγκέφαλο του παιδιού. Αυτή η συνομιλία με αλληλεπιδραστική ποιότητα είναι στην πραγματικότητα περισσότερο κρίσιμη για τη γλωσσική ανάπτυξη παρά η μονοδρομικά λεκτική. Ακόμη και αν γίνεται με χρήση μεγάλου αριθμού λέξεων.2
Ο αριθμός των λέξεων που εκφωνεί ένας ενήλικας προς το βρέφος ή το παιδί δεν φανερώθηκε να έχει καμία σημασία για τη λειτουργία του εγκεφάλου. Αυτό που αποδείχτηκε ότι παίζει ρόλο είναι ο αριθμός των συνομιλιών που αναπτύσσονται σαν διάλογος και συζήτηση.3
Οι γονείς ως σύμμαχος στην ανέλιξη των γνωστικών ικανοτήτων του παιδιού
Τα αποτελέσματα δείχνουν ότι οι γονείς μπορούν να έχουν σημαντική επιρροή στη γλώσσα και την ανάπτυξη του εγκεφάλου των παιδιών τους απλώς συμμετέχοντας σε συχνές συνομιλίες. Άρα, με την ενεργή και συνειδητή λεκτική συσχέτιση μπορεί ο γονιός, και κυρίως η μητέρα, να είναι συνθήκη για την ανάπτυξη και εξέλιξη των νευρικών εγκεφαλικών διασυνδέσεων, οι οποίες ωφελούν τις μεταγενέστερες ικανότητες κατανόησης και αντίληψης του παιδιού.4
Πρωτότυπο μοντέλο: o γονιός
Τα μωρά τείνουν να μαθαίνουν παρακολουθώντας και αντιγράφοντας τους ενήλικες με τους οποίους είναι περισσότερο συνδεδεμένοι.
Στα πρώτα χρόνια της ζωής, φτιάχνονται και ενεργοποιούνται πολύ περισσότερες νευρικές συνδέσεις από ότι θα γίνουν ποτέ ξανά, δημιουργώντας το έναυσμα για την δόμηση ενός νευρικού συστήματος το οποίο θα χρειαστεί να ανταπεξέλθει στις προκλήσεις και ανάγκες των μεταγενέστερων χρόνων της ζωής του ανθρώπου.
Η υγιής νευρική ανάπτυξη είναι αποτέλεσμα της υψηλής ποιότητας αλληλεπίδρασης με ερεθίσματα μέσω του ελεύθερου παιχνιδιού, το οποίο εμπεριέχει καθημερινά, ελευθερία κίνησης, φυσικά ερεθίσματα και συνειδητή συσχέτιση. Άρα, η παιδική ηλικία είναι η κατ’ εξοχήν κατάλληλη περίοδος ώστε να δημιουργηθούν οι ποιοτικότερες διαδρομές συνδέσεων των εγκεφαλικών λειτουργιών.
Καθυστερεί ή/και εμποδίζει τις εγκεφαλικές λειτουργίες η Τηλεόραση;
Όλες οι έρευνες καταλήγουν στην διαπίστωση ότι η ζωντανή αλληλεπίδραση είναι αυτή που είναι αποτελεσματική για τη μάθηση και όχι η παθητική παρακολούθηση της τηλεόρασης και των ψηφιακών κινουμένων εικόνων.5
Η πρόωρη έκθεση στην τηλεόραση συνδέεται αποδεδειγμένα με προβλήματα προσοχής σε ηλικίες, το λιγότερο, μέχρι 10 ετών. Η τακτική επαφή του βρέφους και του νήπιου με τηλεοπτικές προβολές, τουλάχιστον τα πρώτα τρία χρόνια της ζωής του, εμποδίζει αναμφισβήτητα την ζωτική ανάπτυξη των ικανοτήτων και δυνατοτήτων του εγκεφάλου.6
Η συνειδητή και ποιοτική συσχέτιση είναι το παράδειγμα
Τα παιδιά μαθαίνουν αποτελεσματικά μέσω του ελεύθερου παιχνιδιού, την αλληλεπίδραση συνομιλίων ή πράξεων. Για παράδειγμα, μέσου του φανταστικού παιχνιδιού ρόλων με άλλα παιδιά ή/και ενήλικες.
Η αξία της ελεύθερης κίνησης, του ζωντανού τραγουδιού, της συνειδητής συνομιλίας και της υπαρκτής αγκαλιάς είναι αναμφισβήτητα άκρας σημασίας και πολύ σημαντικότερης από οποιαδήποτε σύγχρονα εκπαιδευτικά εργαλεία. Κι αυτό, διότι η κίνηση, το συναίσθημα, η ενεργοποίηση του εγκεφάλου μέσα από τον διάλογο και την συσχέτιση, συμβάλουν ενεργά στο να φτιαχτεί η σχέση γονέα-παιδιού και καθορίζουν την δομή του νευρικού συστήματος του παιδιού για το μέλλον.
Το παράδειγμα του ενήλικα μέσα από τις πράξεις και την συμπεριφορά του αποτελεί ένα πολύ πιο ουσιαστικό ερέθισμα για το παιδί που παρακολουθεί και αφομοιώνει αυτό που βλέπει, από ότι η λεκτική διδασκαλία που έχει στόχο την διόρθωση και την καθοδήγηση.
1. https://www.aft.org/sites/default/files/periodicals/TheEarlyCatastrophe.pdf
2. https://www.weforum.org/agenda/2016/10/forget-flashcards-play-with-sticks-an-expert-explains-how-children-learn/
3/5. https://www.weforum.org/agenda/2018/02/how-you-talk-to-your-child-changes-their-brain
4. https://utmb.influuent.utsystem.edu/en/publications/the-impact-of-early-maternal-verbal-scaffolding-and-child-languag
6. https://www.ncbi.nlm.nih.gov/pubmed/15060216